Σάο Τομέ και Πρίνσιπε

Μικρό αφρικάνικο κράτος που αποτελείται από μια συστάδα νησιών του Ανατολικού ωκεανού (Κόλπος Γουινέας). Ήταν άλλοτε υπερπόντια επαρχία της Πορτογαλίας. Τα νησιά έχουν έκταση 964 τ. χλμ. και πληθυσμό 122.000 κατ., κατά μεγάλο μέρος Σουδανών νέγρων και μιγάδων που μιλούν σουδανικά ιδιώματα (επίσημη γλώσσα είναι όμως ηπορτογαλική) και πρεσβεύουν ανιμιστικές θρησκείες ή τη ρωμαιοκαθολική. Πρωτεύουσα είναι η Σάο Τόμε (34,997 κάτ.) στο ομώνυμο νησί. Άλλο κέντρο που παρουσιάζει ενδιαφέρον είναι η Σάντου Αντόνιου (3500 κάτ.) στο νησί Πρίνσιπε. Τα νησιά είναι ηφαιστειογενή, ορεινά και απρόσιτα. Το μεγαλύτερο είναι το Σάο Τομέ που έχει έκταση 836 τ. χλμ. και ψηλότερη κορυφή 2024 μ. Το Πρίνσιπε (128 τ. χλμ.) έχει χαμηλότερα ανάγλυφα που δε φτάνουν τα 1000 μ. Το κλίμα είναι τυπικά ισημερινό, θερμό και βροχερό και ευνοεί την ανάπτυξη παρθένων δασών που προσφέρουν μεγάλες ποσότητες δομικής ξυλείας. Οι ποταμοί είναι μικρού μήκους και χειμαρρώδεις. Η οικονομία βασίζεται, εκτός από την εκμετάλλευση των δασών, και στην αλιεία, στην κτηνοτροφία και κυρίως στη γεωργία (κακάο, καφές, φοινικέλαιο, μανιόκα, αραχίδες και γλυκοπατάτες), τα προϊόντα της οποίας εξάγονται κατά ένα μέρος από το λιμάνι του Σάο Τομέ. Ιστορία. Τα δύο νησιά ανακαλύφτηκαν από Πορτογάλους θαλασσοπόρους στα μέσα περίπου του 15ου αι., και από το 1483 φιλοξένησαν τον πρώτο μικρό πυρήνα αποίκων, που κύρια απασχόληση τους ήταν η καλλιέργεια του ζαχαροκάλαμου. Οι κάτοικοι κυρίως μαύροι, έχουν έρθει από την αφρικανική ήπειρο. Ανάμεσα στους έγχρωμους αυτούς ξεχωρίζουν ιδιαίτερα οι Μπαντού, που οι περισσότεροι δουλεύουν σαν εργάτες με μόνιμο μισθό στις μεγάλες φυτείες, και οι κρεολοί, οι οποίοι κατοικούν κυρίως στις πόλεις και έχουν στα χέρια τους μικρές εμπορικές επιχειρήσεις Διαφωνία υπάρχει γύρω από την ημερομηνία της ανακάλυψης των νησιών, που άλλοι την αποδίδουν στο Ζοάο ντε Σανταρέμ και στον Πέντρο ντε Εσκομπάρ και την τοποθετούν στο 1451, και άλλοι πάλι αποκλειστικά στον Πέντρο ντε Εσκομπάρ, ο οποίος πιθανότατα έφτασε στο μεγαλύτερο από τα νησιά στις 21 Δεκεμβρίου του 1471, γιορτή του Αγίου Θωμά (Σάο Τομέ, πράγμα που εξηγεί και το όνομά του). Μέχρι το 1483, και τα δυο νησιά έμειναν σχεδόν έρημα· την εποχή όμως εκείνη, το Σάο Τομέ παραχωρήθηκε σαν δώρο στο Ζοάο ντε Παΐβα, που παίρνοντας μαζί του την πρώτη ομάδα αποίκων, έφτασε στο νησί και εγκαταστάθηκε στο μυχό του Ανα Αμπό, κοντά στην Πόντα Φίγκο, στα βορειοδυτικά παράλια. Κυρίως όμως ο αποικισμός των νησιωτικών αυτών εδαφών οφείλεται στους διαδόχους του Αλβάρο ντε Καμίνια (1493) και Φερνάο ντε Μέλο (1499). Την ίδια περίπου εποχή, στα τέλη δηλαδή του 15ου αι., αρχίζει και το εμπόριο ανάμεσα στα νησιά και στην Ευρώπη· το κυριότερο εξαγώγιμο προϊόν εκείνη την εποχή είναι η ζάχαρη, που τα περισσότερα φορτία της προορίζονταν για τις αγορές της Φλάνδρας. Την τελευταία δεκαετία του 16ου αι. το Σάο Τομέ συγκλονίζεται από τις επιδρομές των φυλών Νγκόλα, που προέρχονται από τις βόρειες ακτές της Αγκόλας, και το 1595 το νησί γνωρίζει μια αιματηρή επανάσταση, αρχηγός της οποίας είναι ο ιθαγενής Αμαντόρ. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1599, τα νησιά δέχονται την επίθεση των ολλανδικών καραβιών· οι πλούσιες φυτείες τους εξάπτουν την αρπακτική διάθεση των πειρατών, που οι επιδρομές τους είναι συχνές τα επόμενα χρόνια. Από το 1640 ως το 1644, το Σάο Τομέ περνάει στην κυριαρχία των Ολλανδών, και έπειτα μέχρι το 1753 παραμένει στην κατοχή των κομητών του Λουμιάρες· τη χρονιά εκείνη, μαζί με το νησί Πρίνσιπε, το Σάο Τομέ υπάγεται άμεσα στην πορτογαλική ηγεμονία. Καθώς όμως δε διαθέτει καμία στρατιωτική άμυνα γίνεται εύκολη λεία επιδρομέων και το 1779, δέχεται από τη θάλασσα την επίθεση των γαλλικών πλοίων. Οπωσδήποτε, παρά τα γεγονότα που μεσολάβησαν, τα εδάφη των νησιών έμειναν πορτογαλικά μέχρι τις μέρες μας. Το 1951, με τη διοικητική μεταρρύθμιση που πραγματοποιήθηκε στις αποικιακές κτήσεις της Πορτογαλίας, τα δύο νησιά αποτέλεσαν πορτογαλική υπερπόντια επαρχία, με δικό τους κυβερνήτη και εκπροσώπηση στην Εθνοσυνέλευση της Λισσαβόνας. Πρόσφατα, τα εθνικιστικά ρεύματα που εκδηλώθηκαν είχαν σαν αποτέλεσμα τη συγκρότηση του Κινήματος Απελευθέρωσης του Σάο Τομέ και Πρίνσιπε. Μετά τη νίκη των οπαδών του Κινήματος αυτού στις εκλογές για την ανάδειξη Συντακτικής Συνέλευσης (Ιούλιος 1975), τα νησιά ανακηρύχτηκαν ανεξάρτητα. Οι πρώτες ελεύθερες εκλογές έγιναν το 1991 μετά την αποχώρηση του πρώτου προέδρου, ο οποίος έμεινε στην εξουσία από το 1975-1991. Το 1995 έγινε πραξικόπημα αλλά λίγες ημέρες αργότερα ο εκλεγμένος πρόεδρος ανέλαβε ξανά την εξουσία.